بررسی تکثیر جنسی، رویشی و ریزازدیادی گون گزی (astragalus adscendens boiss &haussk)

به منظور بررسی تکثیر جنسی (بذر) و غیر جنسی (قلمه و کشت بافت) گیاه دارویی گون گزی ( گزانگبین) آزمایشی در طی سال های 1391 و 92 در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. بذرهای این گونه دارای درصد جوانه زنی پایینی هستند، لذا برای رفع این مشکل از تیمارهای مختلف خراش دهی (اسید سولفوریک 98 %، آب داغ، کاغذ سمباده)، اسید جیبرلیک و چینه سرمایی استفاده شد. تکثیر غیر جنسی این گیاه از طریق قلمه چوب سخت و علفی و همچنین کشت بافت انجام شد. قلمه ها از رویشگاه های این گیاه تهیه و با تنظیم کننده های رشد، iba و naa در غلظت های مختلف تیمار شدند. آزمایش اول) به منظور پرآوری این گیاه، جوانه انتهایی در محیط کشت پایه ms حاوی بنزیل آمینوپورین (bap)، کاینتین (kin) و زآتین (ze) کشت شد. غلظت های 5/0، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر به تنهایی و در تلفیق با 5/0 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (naa) استفاده شد. آزمایش دوم: ریزنمونه های کوتیلدون و هیپوکوتیل از گیاهچه های استریل جهت باززایی مستقیم مورد استفاده قرار گرفتند. ریزنمونه ها در محیط کشت ms حاوی bap، kin و ze (هر کدام در سطوح 0، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر) و در تلفیق با 5/0 میلی گرم در لیتر naa کشت شدند. شاخساره های پرآوری شده (با حداقل 2 سانتیمتر طول) جهت القای ریشه زایی مورد استفاده قرار گرفتند. تاثیر دو نوع اکسین (naa و iba) در غلظت های مختلف (0، 3/0، 6/0 و 9/0 میلی گرم در لیتر) بر روی محیط کشت ms و ms2/1 جهت ریشه زایی بررسی شد. نتایج بدست آمده نشان داد پوشش سخت بذرها تاثیر منفی بر روی میزان جوانه زنی داشت. تیمار اسیدسولفوریک 98 % به مدت 15 دقیقه منجربه بالاترین درصد جوانه زنی شد (86 %). درصد ریشهزایی در تیمارهای مختلف قلمهها صفر بود. نتایج ریزازدیادی نشان داد، بیشترین شاخه زایی (5/8 شاخساره در هر ریزنمونه) به همراه تعداد برگ مناسب (4/22 برگ در هر شاخساره) و ضریب ازدیاد بیشتر در محیط کشت ms حاوی 4 میلی گرم در لیتر bap حاصل شد. کاربرد naa بر روی تعداد شاخساره و برگ تاثیر منفی داشت، اما تولید کالوس در قاعده ی شاخساره ها تحریک شد. نتایج آزمون باززایی مستقیم نشان داد بیشترین درصد القای کالوس و حجم کالوس در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم bap در لیتر بدست آمد. کاربرد naa بصورت تلفیقی با kin و ze در القای کالوس موثرتر از کاربرد آن همراه با bap بود بیشترین درصد القای ریشه (100 %) در محیط کشت ms حاوی 3/0 میلی گرم در لیتر naa بدست آمد. بیشترین تعداد ریشه (4 عدد در هر گیاهچه) و طول ریشه (3/9 سانتی متر) در محیط کشت ms2/1 حاوی 3/0 میلی گرم در لیتر از iba حاصل شد. گیاهچه های تولید شده با موفقیت در گلدان حاوی مخلوط خاک، پیت و پرلیت (1:1:1) سازگار شدند.